افسردگی چیست؟ انواع افسردگی و روش های درمان آن

کمتر کسی را می‌توان یافت که با افسردگی آشنا نباشد، یا نام آن به گوشش نخورده باشد. متاسفانه یکی از کلماتی که این روزها به شدت به گوش همه ما می‌خورد افسردگی است. همانطور که می‌دانید، افسردگی یکی از پیامدهای مدرنیته است که در سراسر جهان میلیون ها نفر با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. شاید شما نیز بدون آنکه بدانید، در ابعاد مختلف زندگی خود اعم از ابعاد شخصی، اجتماعی، شغلی و … به گونه‌ای، تجربه افسردگی و یا مصاحبت با افراد افسرده را داشته باشید. اما پیش از اینکه با نگرانی، حالات و روحیات اخیر خود را مورد کنکاش قرار داده و به دنبال ردپایی از افسردگی بگردید باید از دو مسئله مهم آگاه باشید:

1. افسردگی یک بیماری شایع است.
2. افسردگی قابل درمان است.

در ادامه این مقاله از سایت موفق شو ، شما را با مفهوم افسردگی، انواع آن و راه های درمان و مبارزه با آن آشنا خواهیم ساخت.

 تعریف افسردگی

افسردگی یک نوع اختلال یا بیماری جدی و در عین حال متداول است که تأثیر سوئی بر احساسات، افکار و رفتار فرد خواهد گذاشت. البته همانطور که در بالا اشاره شد، خوشبختانه این بیماری قابل درمان است. به طور کلی، افسردگی با قدرت فوق‌العاده‌ تاثیرگذار خود قادر است که رفتار و عملکرد فرد را چه در زندگی شخصی و چه در حوزه اجتماعی و کاری تحت الشعاع قرار دهد. شایان ذکر است که افسردگی از سطوح مختلفی برخوردار است. به طوری که عده‌ای با افسردگی شدید دست و پنجه نرم می‌کنند، حال آنکه دسته‌ای دیگر، مبتلا به نوع موقتی هستند که بالطبع از شانس بهبودی بالاتری برخوردارند.

بنا به آمارهای موجود، سالانه 6.7درصد از بزرگسالان به افسردگی مبتلا هستند؛ یعنی از هر 15 بزرگسال، یک نفر. همچنین، از هر شش نفر، یک نفر در طول عمر خود، یک بار تجربه آن را دارند؛ یعنی 16.6 درصد. افسردگی ممکن است در هر مقطع زمانی بروز کند. اما به طور متوسط، افراد بیشتر در اواخر دوران نوجوانی و اواسط دهه 20 زندگی، با آن دست به گریبان خواهند شد. تعدادی از مطالعات ثابت کرده اند که یک سوم زنان، در یک دوره معین از زندگی خود، با افسردگی شدید روبرو می‌شوند.

علائم افسردگی چیست؟

اگر می‌خواهید با تعدادی از نشانه‌های بارز بیماری افسردگی آشنا شوید، لیست زیر را از دست ندهید:

• احساس ناراحتی و حالت افسرده و غمین
• از دست دادن علاقه به فعالیتها و سرگرمیهایی که در گذشته به شدت مورد علاقه فرد بودند.
• کم اشتهایی یا پر اشتهایی- برخی افراد در اثر افسردگی دچار چاقی و برخی دیگر، دچار سوءهاضمه و لاغری خواهند شد.
• احساس خستگی مفرط و کمبود انرژی
• اختلال در خواب – کم خوابی یا خواب به مدت طولانی
• انجام فعالیتهای فیزیکی بی‌هدف مانند نوشتن بی‌هدف روی کاغذ یا هر سطح صاف دیگر
• کند شدن سرعت تکلم به گونه‌ای که توجه دیگران بدان جلب شود.
• احساس بی ارزشی
• احساس گناه
• دشواری در فکر کردن، تصمیم گیری و تمرکز
• فکر به خودکشی

البته فراموش نکنید که علائم فوق باید دست کم به مدت دو تا سه هفته در فرد مورد نظر قابل رؤیت باشند تا بتوان در مورد نوع و سطح افسردگی وی نظر دقیق ارائه کرد.

نکته دیگری که در این مورد بسیار حائز اهمیت است، شباهت برخی از علائم افسردگی با بیماریهای دیگری نظیر اختلال تیروئیدی، تومورهای مغزی و یا کمبود ویتامین می‌باشد. بنابراین، کار تشخیص افسردگی، یا بیماریهای جسمی خود را به عهده پزشکان و متخصصین این حوزه بسپارید و از خود درمانی پیش از تشخیص خودداری نمایید.

آیا اندوه و عزاداری به معنی افسردگی است؟

افراد در طول عمر خود، با حوادث خوشایند و ناخوشایند بسیاری روبرو می‌شوند. طبیعتا” شرایطی چون مرگ عزیزان، از دست دادن شغل، و شکست عشقی غم، اندوه و سوگواری را در فرد بر‍‌می انگیزد. بسیاری از افرادی که چنین شرایطی را پشت سر می‌گذارند، به اشتباه گمان می‌کنند که به افسردگی دچار شده‌اند. اما واقعیت این است که اندوه به هیچ عنوان به معنی افسردگی نیست. این طبیعی است که شما در مقابل یک اتفاق ناگوار ناراحت شده و زانوی غم بغل بگیرید. اما اگر می‌خواهید بدانید غم و سوگواری شما حاکی از افسردگی است یا خیر، بهتر است با تفاوت های اصلی این دو مقوله-اندوه و افسردگی- بیشتر آشنا شوید. چند مورد از این تفاوت ها عبارتند از:

• وقتی اندوهگین و عزادار هستید، ضمن ناراحتی و حتی گریه، با یادآوری خاطرات خوش گذشته شرایط روحی خود را تعدیل خواهید ساخت. حال آنکه، در افسردگی شدید، شاید تا دو هفته نیز این احساسات ناخوشایند و غمبار دست از سرتان برندارند.
• وقتی اندوهگین هستید، عزت نفستان را از دست نمی‌دهید. اما وقتی که دچار افسردگی باشید، معمولا” احساس بی ارزشی یا از خود بیزاری خواهید داشت.
• برخی از افراد پس از مواجهه با مرگ عزیزان دچار افسردگی شدید می‌شوند. به علاوه، عده‌ای حتی در شرایطی چون حملات فیزیکی و یا بیکاری، مستعد ابتلا به افسردگی شدید هستند. متأسفانه زمانی که این اندوه و سوگواری با افسردگی همراه شود، بر شدت و ماندگاری آن افزوده خواهد شد. با این حال، تشخیص تفاوت‌های دقیق مابین اندوه و افسردگی تنها توسط متخصصین قابل انجام است.

انواع افسردگی کدامند؟

همانطور که می‌دانید افسردگی یک اختلال روحی است که تنها محدود به حس غم و اندوه نمی‌باشد. شاید بتوان گفت افسردگی، یک بیماری فردی است که رفته رفته علائم خود را نشان می‌دهد. گاها” دیده شده‌است که در صورت ابتلا به افسردگی شدید، زندگی فرد به کلی فلج شده است.

افسردگی انواع مختلفی دارد، برخی از انواع افسردگی ریشه‌ در تجارب تلخ و غم‌انگیز فرد دارند؛ حال آنکه برخی دیگر ناشی از بروز تغییراتی شیمیایی در مغز انسان می‌باشند. شاید بتوان افسردگی را یک چترواژه برای انواع اختلالات روحی در نظر گرفت. در هر صورت، اگر به هر دلیلی فکر می‌کنید که دچار افسردگی شده‌اید یا کسی را می‌شناسید که این علائم در او هویداست، شاید برایتان جالب باشد که بدانید با چه نوع افسردگی روبرو هستید. به طور کلی، انواع افسردگی عبارتند از:

افسردگی شدید

افسردگی شدید که از آن با نام افسردگی تک قطبی یا بالینی نیز یاد می‌شود، معمولا با احساس اندوه مفرط و یا بی علاقگی به دنیای بیرون همراه است. شما در صورتی که دارای پنج مورد –یا بیشتر- از علائم زیر باشید، از افسردگی شدید یا بالینی رنج می‌برید:

1. بی علاقگی به کارهایی که انجام می‌دهید.
2. منفی بافی
3. احساس بی‌ارزشی
4. احساس بی‌تابی و هراس
5. فقدان تمرکز
6. خشونت در رفتار با عزیزان
7. سریع ناراحت شدن
8. دوری گزیدن از عزیزان
9. خواب زیاد
10. بی‌حالی و رخوت
11. افکار منفی و تاریک
12. کاهش یا افزایش وزن

دیستیمیا یا کج خلقی

دیستیمیا که عمدتا” با نام اختلال افسردگی مداوم شناخته می‌شود، یک شکل درازمدت از افسردگی است که سالها به طول می‌انجامد. این اختلال می‌تواند زندگی روزمره، شغل، و حتی روابط فرد بیمار را به شدت تحت‌الشعاع قرار دهد. افراد مبتلا به دیستیمیا حتی در موقعیتهای شاد و هیجان انگیز نیز احساس خوشحالی نمی‌کنند. این افراد عمدتا” منفی‌باف، غمگین، و یا دائما” شاکی هستند.

افسردگی شیدایی (شخصیت دوقطبی)

اختلال شخصیت دوقطبی که گاها” به آن افسردگی شیدایی نیز گفته ‌می‌شود، با نوسانات شدید در حالات فرد و همچنین تغییرات قابل توجهی در سطح انرژی، نوع رفتار، افکار و وضعیت خواب وی همراه است. متأسفانه افسردگی شیدایی تنها به احساس غمباری و اندوه شدید مختوم نمی‌شود؛ و گاهی منجر به بروز افکار خودکشی و خودزنی می‌شود. البته میزان بروز این اختلال دوقطبی و تغییرات شدید حالات، در میان افراد مختلف متفاوت است. به این معنی که در برخی از افراد ممکن است هر هفته بروز کند؛ حال آنکه برخی دیگر، تنها سالی یک یا دو مرتبه با این شیدایی روبرو می‌شوند.

افسردگی پس از زایمان و افسردگی پیش از زایمان

مشخصا این نوع افسردگی تنها مختص به بانوان است. گریه‌های ممتد و احساس افسردگی مادرانی که به تازگی نوزادی را به دنیا آورده‌اند مشمول این نوع افسردگی می‌شود. گاهی از این نوع اختلال با نام بیبی بلو یاد می‌شود. اگر شما نیز منتظر تولد نوزاد خود هستید و یا به تازگی از اتاق زایمان بیرون آمده و این مطلب را می‌خوانید، باید بدانید که این نوع افسردگی در میان بانوان بسیار شایع است. پس چندان جای نگرانی نیست.

خوشبختانه، بیبی بلو چندان به طول نخواهد انجامید، و نهایتا” ظرف مدت یک تا دو هفته پایان می‌یابد. دلیل اصلی بروز این نوع افسردگی در مادران، تغییرات هورمونی در اثر زایمان است. با این حال، تحقیقات نشان داده‌اند که از هر هفت زن، یک نفر افسردگی شدیدی را پس از زایمان تجربه می‌کند. از علائم افسردگی پس از زایمان می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1. احساس غم و اندوه به مدت چندین هفته
2. احساس انزوا و دوری از سایر اعضای خانواده و دوستان
3. بی علاقگی به انجام برخی از کارها نظیر روابط جنسی
4. تغییر عادات غذایی و تغییر سیستم خواب
5. احساس خستگی در بیشتر اوقات روز
6. خشم و حساسیت زیاد
7. احساس اضطراب، نگرانی یا پنیک اتک (وحشت‌زدگی)

افسردگی فصلی یا SAD

این نوع افسردگی همانطور که از نام آن مشخص است، در اثر تغییر فصول سال بروز می‌کند. افرادی که از افسردگی sad رنج می‌برند، معمولا” در یک مقطع زمانی معین در سال دچار این حالات می‌شوند. بسیاری از این افراد در آغاز فصل پاییز دچار آن شده و تا پایان زمستان در این حالت باقی خواهند ماند. البته در مواردی دیده شده‌است که افراد در فصل بهار و تابستان نیز دچار این نوع افسردگی شده‌اند. از علائم این نوع افسردگی می‌توان به ناامیدی، خستگی مفرط، اندوه و بی علاقگی به انجام کارها اشاره کرد. افرادی که در زمستان دچار افسردگی فصلی می‌شوند با علائم خاصی چون خواب مفرط، احساس سنگینی در دست و پا، میل به مصرف کربوهیدرات، افزایش وزن و مشکلات رابطه همراه هستند.

افسردگی روانی

بر اساس آمارهای موجود، حدود بیست درصد از افراد مبتلا به افسردگی، از افسردگی روانی رنج می‌برند. افسردگی روانی ترکیبی از افسردگی و اختلالات روانی است. از علائم این بیماری می‌توان به باورهای غلط، رفتارهای نامنظم، و توهم اشاره نمود.

اختلال شنوایی پیش از عادت ماهانه یا PMDD: این نوع افسردگی به صورت چرخه‌ای و دارای ریشه هورمونی می‌باشد. معمولا” PMDD را نسخه شدید PMS (سندروم پیش از قائدگی) می‌دانند. البته بیش از 85درصد از زنان pms را تجربه می‌کنند و این سندروم چندان عجیب و غریب نیست. اما PMDD تنها در پنج درصد از زنان رؤیت می‌شود. این نوع افسردگی نه تنها زندگی شخصی، که زندگی شغلی و اجتماعی زنان را نیز تحت الشعاع قرار خواهد داد.

افسردگی استثنایی یا آتیپیک

نکته جالب توجه در مورد این نوع افسردگی این است که برخلاف اسمی که برای آن انتخاب کرده‌اند، بسیار رایج می‌باشد. افسردگی استثنایی از اندوه و نومیدی دائمی که عمده نشانه‌های سایر افسردگی‌ها هستند، متفاوت می‌باشد. این نوع افسردگی یکی از انواع خاص افسردگیهای شدید است که با علائمی چون پرخوری، حساسیت بالا، خواب زیاد، احساس سنگینی در دست و پا، تحمل ناپذیری پاسخ منفی، و مشکل رابطه همراه می‌باشد. اشخاص مبتلا به این نوع افسردگی، قادر نیستند یک رویداد مثبت و سازنده را به طور کامل ادامه دهند.

افسردگی موقعیتی (افسردگی واکنشی و افسردگی تطبیقی)

این نوع افسردگی کوتاه مدت بیشتر از استرس نشأت می‌یابد. معمولا” پس از پشت سر گذاشتن یک تجربه تروماتیک یا تغییراتی متعدد در زندگی روزمره، بروز افسروگی موقعیتی طبیعی‌است. از جمله دلایل بروز این نوع افسردگی می‌توان به از دست دادن یک دوست، طلاق، بازنشستگی، بیماری، و مشکل در رابطه اشاره کرد. از آنجا که این نوع افسردگی در واکنش با یک دلیل خاص در یک موقعیت خاص بروز می‌یابد، می‌توان آن را یک نوع افسردگی تطبیقی در نظر گرفت.

اختلال بی‌نظمی روحی یا DMDD

DMDD یکی از انواع تازه کشف شده افسردگی است که اولین بار در سال 2013 نامگذاری شد. این نوع اختلال بیشتر در کودکانی دیده می‌شود که متناسب با سن خود قادر به تنظیم عواطف و حالات خویش نیستند. در نتیجه، این کودکان هرگاه مستاصل می‌شوند چه از نظر کلامی و چه از نظر رفتاری، بسیار پرخاشگرانه عمل خواهند کرد. البته شایان ذکر است که بیماری های جسمی نیز تاثیر بسزایی در افزایش احتمال بروز آن دارند. استفاده طولانی مدت از داروها و یا ابتلا به بیماری های مزمنی که دردی دائمی را برای کودک به همراه دارند، اغلب باعث بروز این نوع افسردگی در وی خواهند شد. بیماری های تاثیرگذار در بروز DMDD عبارتند از:

• سرطان
• بیماری قلبی
• دیابت
• صرع
• تصلب چندگانه
• سکته
• آلزایمر
• اچ آی وی یا ایدز
• پارکینسون
• آرتروز

روش های درمان افسردگی

به طور کلی به سه شیوه روان درمانی، مصرف دارو و یا خودیاری می‌توان افسردگی را درمان نمود. خوشبختانه، افسردگی از قابل درمان‌ترین بیماریهای روحی به شمار می‌رود. به گونه‌ای که بین 80 تا 90 درصد مبتلایان به افسردگی، پس از طی فرایند درمان، به نتیجه مطلوب خواهند رسید. روان‌پزشکان، پیش از اینکه نظر قطعی خود را در خصوص ابتلای فرد به افسردگی اعلام کنند، از تست افسردگی استفاده می‌کنند. آنها یک آزمایش جامع تشخیصی روی مراجع انجام می‌دهند که عمدتا” بر دو قسم است:

1. مصاحبه
2. آزمایش جسمی

البته، تست افسردگی در برخی از موارد شامل یک آزمایش خون نیز می‌باشد تا از تشخیص غلط در مورد بیماران مبتلا به اختلالات تیروئیدی جلوگیری شود. چرا که همانطور که پیشتر اشاره شد، برخی از بیماریها نظیر بیماریهای تیروئیدی علائمی شبیه به علائم افسردگی دارند.

روانپزشکان معمولا از مراجعین مبتلا به افسردگی درخواست می‌کنند که تا پایان دوره درمان –معمولا” تا شش ماه یا بیشتر- مصرف داروهای خود را ادامه دهند تا شاهد علائم بهبودی باشند. به علاوه، در برخی موارد، روانپزشکان به افراد توصیه می‌کنند تا برای پیشگیری از بروز مجدد علائم افسردگی، مصرف دارو را برای مدتی طولانی‌تر ادامه دهند.

شاید شما به عنوان خواننده این متن از افسردگی رنج می‌برید و احساس می‌کنید درهای نجات برای ابد به رویتان بسته است. در حالی‌که به هیچ وجه اینطور نیست. چرا که همه انواع افسردگی با استفاده از شیوه درمانی صحیح، قابل درمان هستند. تنها کافیست که با این حقیقت که دچار این بیماری هستید روبرو شوید و برای مداوای آن بهترین راه ممکن را انتخاب کنید. شاید شما برای نجات از افسردگی، نیازی به دارو نداشته باشید و تنها تغییر در سبک زندگی، باعث شود به فردی پر از شور و حیات تبدیل شوید.

در ادامه شما را با روشهای اصلی درمان افسردگی آشنا خواهیم کرد:

روان درمانی

روان درمانی یا گفتار درمانی گاها” برای درمان افسردگی‌های خفیف به کار می‌رود. همچنین برای درمان افسردگی شدید نیز در کنار داروهای ضدافسردگی، از روان درمانی استفاده می‌شود. یکی از این روشهای گفتاردرمانی، درمان رفتاردرمانی شناختی یا CBT است. در این روش، تأکید درمانگر بر وضعیت فعلی بیمار بوده و هدف اصلی درمان، حل مشکل و معضلی است که بیمار با آن دست و پنجه نرم می‌کند.CBT این امکان را به درمانگر می‌دهد تا متوجه اختلالات فکری بیمار شده و به او کمک کند تا رفتار و طرز فکرش را تغییر دهد.

فرایند روان درمانی در بعضی موارد، به غیر از درمانگر و بیمار، افراد دیگری را نیز شامل خواهد شد. به عنوان مثال، زوج درمانی یا خانواده درمانی از زیرمجموعه‌های این شیوه درمانی هستند که برای گروههای صمیمی و خانوادگی نتیجه بخش خواهند بود. از گروه درمانی نیز برای مداوای مراجعینی استفاده می‌شود که از علائم افسردگی مشابهی برخوردار می‌باشند.

شدت و جدیت افسردگی نقش مهمی در تعیین روش درمان آن دارد. بنابراین، ممکن است طول درمان در برخی موارد چند هفته و در برخی موارد دیگر، چندین ماه به طول بینجامد. در بسیاری از موارد دیده شده‌است که پس از ده تا پانزده جلسه روان درمانی، شخص مبتلا به افسردگی بهبود یافته است.

درمان با ضربه الکتریکی تشنجی یا ECT

از روش ECT عمدتا” برای بیمارانی استفاده می‌شود که یا از افسردگی شدید رنج می‌برند، و یا مبتلا به اختلالات شخصیت دوقطبی می‌باشند. سابقه استفاده از این روش به دهه 1940 بازمی‌گردد. در این روش، زمانی که بیمار بیهوش است، از یک محرک الکتریکی مغز استفاده می‌شود. چنانچه این روش درمان دو تا سه بار در هفته انجام شود، فرد پس از شش تا دوازده ماه بهبودی خواهد یافت. ECT تنها توسط یک تیم پزشکی مجرب و حرفه‌ای انجام می‌شود. معمولا” این تیم‌ از چند عضو زیر تشکیل می‌شود:

• یک روان درمانگر
• متخصص بیهوشی
• پرستار
• پزشک دستیار

تغییر سبک زندگی

 

شاید باورتان نشود که بتوان بدون استفاده از دارو، شوک الکتریکی و یا شرکت در جلسات روان‌درمانی خود را از شر افسردگی نجات دهید. اما واقعیت امر این است که تغییر و بهبود سبک زندگی یکی از بهترین و در دسترس‌ترین روشهای مبارزه با غول افسردگی می‌باشد. تغییر سبک زندگی را می‌توان یک ابزار ساده اما بسیار قدرتمند جهت درمان انواع افسردگی برشمرد. از جمله تغییراتی که می‌تواند ضمن داشتن یک سبک زندگی سالم و مفید، امید به حیات شما را افزایش بخشد عبارتند از:

• ورزش
• روابط اجتماعی
• تغذیه مناسب
• خواب کافی
• نداشتن استرس

نتیجه گیری

افسردگی یک نوع اختلال روحی و روانی متداول است که در سطوح و به اشکال مختلف در افراد بروز می‌کند. امروزه روشهای متعددی برای درمان، تعدیل یا کنترل انواع افسردگی ارائه شده‌اند که تقریبا” همه آنها با موفقیت همراه بوده‌اند. مشخصا” همه افراد در طول زندگی خود با شرایط ناراحت کننده، عذاب آور و یأس آمیزی روبرو می‌شوند که بالطبع آنها را به ورطه افسردگی خواهد کشانید. اما آنچه اهمیت دارد این است که در صورت مشاهده علائم افسردگی در خود، با آن مبارزه کرده و با استفاده از دارو، مشاوره، درمان و یا تغییر سبک زندگی خود احساس شور زندگی، امیدواری و انرژی را در خود احیا نمایید.